خیام

غیاث الدیّن ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیّام نیشابوری، ریاضی دان، منجم، حکیم و شاعر ایرانی از بزرگ ترین دانشمندان اسلامی در نیمه دوم قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری قمری بود. او در نیشابور به دنیا آمد و در همان شهر تعلیم و تربیت یافت...

تسلط خیام در اغلب علوم دوران خویش به قدری بوده که دانشمندان هم دوره­اش به وی القابی نظیر: حجه الحق، امام، فیلسوف عالم، سید الحکمای مشرق و مغرب و ... داده بودند. جرج سارتن که در کتاب خود «مدخل تاریخ علم» هر دوره پنجاه ساله را به افتخار یکی از بزرگ ترین دانشمندان آن دوران نام گذاری کرده است، وی نیمه دوم قرن 11 میلادی را «عصر خیام» نامیده است.

در تاریخ ریاضیات خیام نخستین کسی است که به شکلی منظم درباره معادلات درجه اول، دوم و سوم به تحقیق پرداخته و موفق به حل هندسی آن ها شده است. او همچنین در علم جبر برجسته ترین فرد در زمان خویش بوده، تا حدی که نوشته­ های خیام در جبر الهام بخش نمادگذاری های جبری بود که قرن ها بعد در اورپا انجام گرفت. مهم ترین کار علمی خیام را می­توان تدوین تقویم جلالی دانست که تقویم فعلی ایران بر همان اساس است. او این کار را به دستور ملکشاه سلجوقی و با همکاری جمعی از منجمان دیگر انجام داد. این نقویم را می­توان دقیق ترین تقویم جهان دانست.

از مهم ترین آثار خیام در ریاضیات می توان جبر و مقابله، شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس و مشکلات حساب را نام برد. البته رباعیات خیام نیز شهرتی جهانی دارند و به اغلب زبان­های زنده دنیا ترجمه شده­ اند.